Klapschaatsen

De klapschaats is na een aarzelende start uitgegroeid tot een groot succes. Op natuurijs, de ijsbaan en bij schaatswedstrijden tel je alleen op klapschaatsen mee. De grondlegger van de klapschaats is een medewerker van de Faculteit voor Bewegingseigenschappen, genaamd G.J. van Ingen Schenau. De eerste ideeën voor ontwerpen die lijken op een tegenwoordige klapschaats stammen al uit de jaren rond 1900.

Het grote voordeel van klapschaats ten op zichten van de klassieke Noorse schaatsen is de volledige strekking van het been. Dit is met gewone schaatsen niet mogelijk, omdat bij volledige strekking van het been de punten van de schaats in het ijs krassen, met alle gevolgen van dien. De spierkracht kan door de klapschaats eenvoudiger op het ijs overgebracht worden, wat resulteert in hogere snelheden. Een extra voordeel is dat doordat de schaatsbeweging natuurlijker wordt er meer ontspannen gereden kan worden en langere afstanden met minder energie gereden kan worden.

Inmiddels is er met subsidie van de Stichting Technische Wetenschappen van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (STW, NWO), enkele klapmechanismen ontwikkeld die de effectiviteit van de afzet mogelijk nog verder verbeteren. Eén van de prototypen heeft een tweede scharnier tussen de schoen en het schaatsijzer. Nadat de voet enkele graden rond het achterste scharnier is geroteerd, treedt het voorste scharnier in werking. Op deze manier zetten de kuitspieren de beweging in een wat lichter verzet in en schakelen ze naar een wat zwaarder verzet om de beweging af te maken als de voetrotatie eenmaal op gang is gekomen. Daardoor neemt misschien de geleverde spierarbeid toe.

In een tweede prototype staat het scharnier van de klapschaats, in het vooraanzicht, onder een hoek ten opzicht van schoen en buis. Zo gaat de hiel van de schaatser niet alleen naar boven als de schaats openklapt, maar draait hij tevens naar binnen aan het eind van de afzet. Het gevolg is dat de schaats naar binnen stuurt en het lichaam naar binnen wordt versneld in plaats van dat de schaats naar buiten glipt. Bij dit moeilijke onderdeel van de schaatstechniek kan een scheve schaats de effectiviteit van de afzet helpen vergroten.

Het schaatsmerk Raps ontwikkelt samen met Boschenaar Jacques van der Miessen een nieuwe klapschaats. Het wordt een duo-klapschaats, ook al krakschaats genoemd. De schaats bevat een tweedelig ijzer dat schaatsers per ronde tienden van seconden tijdwinst moet opleveren.

Het achterste stuk van de schaats blijft net als vroeger vast zitten onder de hak van de schaats. Het voorstel deel dat onder de bal van de voet vast zit bevat een klapmechanisme. Bij het uitstrekken na de afzet moet dit voorste deel aan het ijs blijven staan. Daardoor wordt de afzet nog effectiever dan bij de huidige klapschaats. 
Lastig bij het ontwerp is dat het voorste en achterste deel precies in lijn met elkaar moeten zijn. Van der Miessen heeft inmiddels een patent op zijn schaats die in de winter van 2009/2010 klaar moet zijn voor gebruik. Naar verluid zou het ontwerp in Vancouver goed zijn voor Nederlands Olympisch goud en vele wereldrecords.

Momenteel testen Nederlandse topschaatsers beide prototypen. De theoretische achtergrond lijkt aannemelijk, maar de praktijk moet wederom uitwijzen of met deze aangepaste schaatsen een nieuwe revolutie begint.